Dorobek komunizmu w Polsce jest imponujący. Cieszy się on bowiem nagrodami za całokształt twórczości w dziedzinie destrukcji ekonomii, jaki i wyczynami bardziej specjalistycznymi – z erozją szkolnictwa wyższego włącznie. Jednak jedną z najbardziej szkodliwych wad tego systemu jest nostalgia. Nostalgia, czyli tęsknota za czymś utraconym. Za czymś co było kiedyś i nie może już wrócić.
Nostalgia nie jest oczywiście wymysłem komunizmu. Wydaje się, że każde pokolenie uważa czasy swojej młodości za lepsze od obecnych. Ten sam mechanizm można zaobserwować już na pierwszych stronach „Pana Tadeusza”. Jednak w kontekście komunizmu, nostalgia jest o tyle groźniejsza, ponieważ często wyrażana jest przez osoby, które tego opresyjnego systemu nie popierały. Istnieje tutaj fundamentalny problem nie rozróżnienia systemu politycznego od jego konsekwencji. Paradoks polega na tym, że tak: Kiedyś żyło się bardziej solidarnie i większej zgodzie z sąsiadami, tylko za jaką cenę?
Co więcej, nostalgia – ten koń trojański komunizmu – zaślepia naszą ocenę historyczną. Dzieje się tak dlatego, ponieważ wybiórczo kieruje naszą uwagę na pozytywne aspekty tamtych czasów. A te wątki, pomimo swojego pozytywnego wydzwięku, były przecież tylko ubocznymi skutkami tamtego opresyjnego systemu.
Pół wieku temu łatwiej było odróżnić dobro od zła. Świat był czarno-biało i to nie tylko ze względu na swoją ponurość. Był obóz dobrych i obóz złych – my i oni. I krystaliczno jasne było dla wszystkich, kto do którego obozu należy. Wystarczyło tylko kilka miesięcy demokracji, aby świat nabrał wszystkich barw szarości. Na przykład fakt, że Adam Michnik i Kościół Katolicki walczyli po jednej stronie barykady, dziś wydaje się wręcz komiczny.
Żyjemy w świecie w którym nie ma rozwiązań idealnych. Demokracja, czy każdy inny system, ma swoje ograniczenia. Istnieje jednak fundamentalna różnica pomiędzy systemem ludzi wolnych a systemami opresyjnymi. A to, że w Polsce nie udało się komunizmowi w pełni osiągnąć swojego opresyjnego potencjału, także nie powinno wpływać na naszą ocenę historyczną. Mogło być o wiele gorzej – nostalgia byłaby wtedy tylko nieuchwytnym marzeniem.
